Phân tích truyện Tam đại con gà và Nhưng nó phải bằng hai mày

Truyện phê phán thói tham nhũng của bọn tham quan thời phong kiến qua việc kết hợp giữa lời nói và hành động của thầy lí. Lòng tham đã bóp méo sự thật, chà đạp lên công lí và vừa đáng thương vừa đáng giận của người dân khi lâm vào cảnh kiện tụng.

Mục lục

Bài làm

I – NHỮNG KIẾN THỨC BỔ TRỢ

1. Tri thức về thể loại

Bạn đang đọc: Phân tích truyện Tam đại con gà và Nhưng nó phải bằng hai mày

Truyện cười dân gian là những tác phẩm tự sự dân gian ngắn có cấu trúc ngặt nghèo, kết thúc giật mình, có tính năng gây cười nhằm mục đích mục tiêu vui chơi hoặc phê phán, châm biếm, đả kích cái xấu xa .Để hiểu về truyện cười dân gian, trước hết ta phải hiểu được cái cười, cái đáng cười, tiếng cười hài hướcvầ tiếng cười trào phúng .

Cái cười : Ngoài ý nghĩa cái cười là biểu hiện của trạng thái tâm lí con người “Khi buồn thì khóc, khi vui thì cười”, cái cười theo quan điểm mĩ học luôn mang ý nghĩa nhận thức, nghĩa là nó phát hiện ra cái đáng cười. Khi chúng ta cười một hiện tượng nào đó, nghĩa là ta đã phát hiện ra cái đáng cười tồn tại trong các sự vật, hiện tượng. Tiếng cười thể hiện sự thắng lợi của trí tuệ và những xúc cảm thẩm mĩ của con người.
Cái đáng cười: Là cái chứa đựng mâu thuẫn trong bản thân các sự vật, hiện tượng. Mâu thuẫn tồn tại trong cái đáng cười có thể được xem xét trên hai góc độ:
- Góc độ thứ nhất: Trong sự vật, hiện tượng tồn tại sự trái ngược giữa nội dung và hình thức, giữa hiện tượng và bản chất hoặc có thể nói gọn hơn cái đáng cười là cái trái với tự nhiên. Cái đáng cười xét ở góc độ này mang đến cho ta tiếng cười hài hước, vui vẻ, có chức năng mua vui, giải trí, cũng có thể có tác dụng giáo dục nhẹ nhàng chứ chưa mang ý nghĩa phê phán, đấu tranh xã hội.
- Góc độ thứ hai: Cái đáng cừời chứa đựng mâu thuẫn mang ý nghĩa xã hội, nghĩa là nó chứa đựng mâu thuẫn giữa cái tốt và cái xấu, cái trung thực và cái giả dối. Điều đặc biệt ở đây là cái xấu, cái giả dối không bao giờ chịu nhận mình là xấu “cái xấu không đành phận xấu” mà luôn mượn “áo khoác của cái đẹp, cái tiến bộ” để che đậy bản chất của mình. Cái cười vang lên khi sự giả dối đó bị khám phá, phát hiện. Tiếng cười xét theo góc độ ý nghĩa xã hội này được gọi là tiếng cười trào phúng.

Căn cứ vào ý nghĩa, công dụng của cái cười và cái đáng cười nêu ở trên, truyện cười dân gian được chia thành hai loại chính là truyện khôi hài và truyện trào phúng. Hai truyện được chọn đưa vào SGK Ngữ văn 10 thuộc loại thứ hai : truyện cười trào phúng .

2. Một số điểm cần lưu ý

Nhân vật truyện cười: Trong truyện cười dân gian, nhân vật chính hầu hết là chủ thể gây cười, chứa đựng mâu thuẫn đáng cười nên thường là nhân vật tiêu cực. Điều này khác với nhân vật chính của truyện cổ tích thần kì luôn mang tính chất lí tưởng theo quan niệm của nhân dân lao động. Nhân vật trong truyện cười thường tự bộc lộ cái xấu của mình. Truyện Tam đại con gà và Nhưng nó phải bằng hai mày cho ta thấy rõ điều đó. Truyện cười trào phúng cũng mang những cung bậc khác nhau : tiếng cười phê phán hướng tới những thói xấu cần sửa đổi trong nội bộ quần chúng nhân dân, tiếng cười châm biếm đả kích đối với những nhân vật thuộc tầng lớp trên trong xã hội. Khi cảm thụ tác phẩm, cần chú ý đến các cung bậc của tiếng cười phù hợp với các đối tượng. Tiếng cười hướng vào thói hư tật xấu của nhân dân không nên gọi là “đả kích”.
Nghệ thuật gây cười: Nghệ thuật tạo dựng mâu thuẫn, tìm các tình huống đáng cười. Kết cấu truyện cười như kết cấu của màn kịch ngắn, có kịch tính, tình huống truyện, cao trào và mở nút. Chú ý đến sự phát triển của các chi tiết để mâu thuẫn bộc lộ dần và tiến đến cao trào.
Kết cấu ngắn gọn nên tình tiết truyện cười được chọn lọc kĩ. Các chi tiết đều có ý nghĩa cần khai thác.
Phương pháp phóng đại, cường điệu được sử dụng triệt để.
Ngôn ngữ kể chuyện và ngôn ngữ đối thoại giữa các nhân vật cần được chú ý khai thác để bộc lộ tình huống và tính cách nhân vật.
Nghệ thuật kể chuyện cười cũng rất quan trọng. Do vậy, học sinh có thể tập kể chuyện cười một cách nghệ thuật.

II – PHÂN TÍCH TÁC PHẨM

1. Truyện Tam đại con gà

a ) Đặc điểm về nội dungMở đầu truyện, trường hợp xích míc đã được thể hiện, tíre là cái cười đã được mai phục : “ Xưa có anh học trò học tập dốt nát, nhưng trò đời xấu hay làm tốt, dốt hay nói chữ, đi đâu cũng lên mặt văn hay chữ tốt ”. Ở anh học trò này tiềm ẩn xích míc giữa nội dung và hình thức, sự trống rỗng, dốt nát bên trong và sự khoe mẽ, lên mặt ta đây giỏi vẻ bên ngoài .Từ sự trình làng khái quát chung đó, câu truyện đi vào những chi tiết cụ thể đơn cử : anh được mời dạy trẻ vì người ta tướng anh văn hay chữ tốt thật .Vì thực ra kém cỏi, dốt nát mà lại nhận đi làm thầy dạy chữ nên tất yếu anh học trò dốt phải đương đầu với những trường hợp khó xử. Nhân buổi dạy sách Tam thiên tự, có chữ kê là gà với nhiều nét rắc rối, không biết chữ gì, học trò lại hỏi gấp, thầy cuống, nói liều “ Dú dỉ là con dù dì ”. Yếu tố vui nhộn là ở chỗ : thầy đi dạy chữ mà chữ tối thiểu cũng không biết, đã thế lại giấu dốt, dạy sai một cách liều lĩnh .Do học trò hỏi gấp nên thầy cuống, nói liều chứ thầy cũng biết mình dốt nên bảo học trò đọc khẽ, “ trong lòng vẫn thấp thỏm ” .Chi tiết thầy khấn ông thổ ông địa nhà chủ “ xem chữ ấy có phải thật là dù dì không ” và được ông thổ ông địa “ cho cả ba đài ” là chi tiết cụ thể dẫn dắt hợp lý, tạo cho kịch tính trong truyện liên tục tăng trưởng. Trước khi khấn ông thổ ông địa, thầy còn thấp thỏm, “ bảo học trò đọc khẽ ”. Cách xử lí của thầy có phần thận trọng vì thực ra thầy biết được sự kém cỏi của mình nhưng lại muốn che giấu : Thầy cũng khôn, sợ nhỡ sai, người nào biết thì xấu hổ ”. Như vậy, ở trường hợp khó xử này, thầy đồ đã tự thể hiện cái dốt của mình. Chú ý cách kể chuyện rất sinh động, đúng mực. Khấn ông thổ ông địa xong, “ thầy lấy làm đắc chí lắm, hôm sau bệ vệ ngồi trên giường, bảo trẻ đọc cho to ” .Tình huống tiếp theo là hệ quả tất yếu của trường hợp thứ nhất. Dốt chữ mà đi dạy chữ, dạy chữ sai mà cứ tương là đúng, cho học trò đọc to ( xích míc tăng thêm ). Chi tiết bố đứa trẻ là người lao động cuốc đất ngoài vườn cũng biết chữ kê nghĩa là gà ( thế mà thầy không biết ) – tăng tính vui nhộn. Tác phẩm tự sự dán gian không chú ý quan tâm miêu tả tâm lí nhân vật nhưng truyện cười này đã dành một câu miêu tả ý nghĩ của thầy. Thầy nghĩ thầm : “ Mình đã dốt, ông thổ ông địa nhà nó cũng dốt nữa ”. Chi tiết này có ý nghĩa quan trọng làm tiếng cười thêm phần mê hoặc, nhưng cũng để sẵn sàng chuẩn bị cho cái đáng cười ở phần tiếp theo. Ý nghĩ ấy khắng định rằng không phái thầy nghĩ mình đúng mà thực ra là biết mình sai. Biết là sai nhưng liên tục giấu dốt, tìm cách chống chế cho cái dốt của mình nên càng kích thích cho tiếng cười tăng trưởng. Quả thật là quá liều lĩnh khi ông đồ rởm nói rằng : “ Tôi vẫn biết chữ ấy là chữ kê, mà kẽ nghĩa là gà, nhưng tồi dạy thế là dạy cho cháu biết đến tận tam dại con gà kia ”. “ Thế này nhé ! Dủ dỉ là con dù dì, dù dì là chị con công, con công là ông con gà ! ” .

Từ lời giới thiệu khái quát đầu truyện đến kết thúc truyện, anh học trò làm thầy dạy trẻ đã tự bộc lộ cái mâu thuẫn trái tự nhiên của mình. Theo lẽ tự nhiên, đi lảm nghề thày đồ là phải hay chữ thì anh ta lại dốt chữ. Nghề gì thì cổ thê kém chữ chứ chọn nghề thầy mà dốt chữ thì nực cười lắm thay ! Truyện cười đã khai thác vào vấn đề bản chất nhất của mỗi đối tượng gây cười, cỏ thể so sánh với một sô truyện cười khác như chuyện thầy lang chữa bệnh bốc thuốc nhầm làm người bệnh chết, thầy cúng không đọc đúng tên người cần cúng vì đọc nhầm sớ của nhà khác,… Các thầy hành nghề vì miếng cơm manh áo mà không có đạo đức nghề nghiệp. Mâu thuẫn khác ở đây là dốt nhưng lại giấu dốt, luôn khoe mình văn hay chữ tốt. Từ mâu thuẫn đó, anh đồ dốt đã tự đưa mình vào những tình huống bất lợi và phái tự bộc lộ mình. Anh ta càng cố che giấu thì người nghe càng nhận thấy sự dốt nát nhưng liều lĩnh, bất chấp đúng sai của anh ta.

Xem thêm: Bàn về cách nghĩ & thái độ sống

Dây là truyện cười trào phúng mang ý nghĩa phê phán cái xấu trong nội bộ nhân dân. Ở đời, dốt làm nghề gì cũng khổ, nhưng làm nghề thầy, dạy chữ cho người mà dốt thì vỏ cùng tai hại. Vả chăng, nếu biết mình dốt thì phải học hỏi cho tân tiến chứ chỉ lo giấu dốt, che đậy cái dốt của mình thì anh ta luôn lâm vào tình thế bất lợi và chỉ trở thành trò cười cho thiên hạ. Tuy nhiên tiếng cười ở đây không phải là tiếng cười đả kích nên vẫn làm cho người nghe cười vui tươi và soi vào tấm gương đó đế tự răn mình. Ý nghĩa tích cực của tiếng cười dân gian là ở chỗ đó .b ) Đặc điểm về thẩm mỹ và nghệ thuật

Mâu thuẫn được bộc lộ ngay từ đầu, không gói kín để tạo bất ngờ như ở một số truyện khác. Tuy nhiên, kịch tính của truyện vẫn tăng cao bới sự dẫn dắt hợp lí, tự nhiên, sinh động, có sự tăng tiến của các chi tiết tạo được sự bất ngờ thú vị.
Kết cấu ngắn gọn, chặt chẽ. Các chi tiết đều có ý nghĩa cần khai thác.
Nghệ thuật kể chuyện sinh động, hấp dẫn. Ngôn ngữ ngưòi kể chuyện kết họp với ngôn ngữ nhân vật (có ưu tiên cho việc thể hiện ý nghĩ của thầy) : “Thầy lấy làm đắc chí lắm, hôm sau bệ vệ ngồi trên giường, bảo trẻ đọc cho to…”, “Thầy mới nghĩ thầm : Mình đã dốt, thổ công nhà nó cũng dốt nữa”.
Nghệ thuật phóng đại, cường điệu cái dốt, cái liều của nhân vật thầy đồ.

2. Truyện Nhưng nó phải bằng hai mày

a ) Đặc điểm về nội dungĐây là một truyện cười rất ngắn. So với. truyện Tam đại con gà và nhiều truyện khác, truyện này ít diễn biến hon. Nó như một màn kịch rất ngắn nhưng mê hoặc với sự Open của ba nhân vật. Mỗi chi tiết cụ thể đều cần khai thác triệt để .Mở đầu truyện là lời ra mắt về một viên lí trưởng nổi tiếng xử kiện giỏi ở “ làng kia ”. Ta gặp cách ra mắt mang đặc thù phiếm chi trong truyện cười nói chung về nhân vật ( viên lí trướng ), khu vực ( làng kia ), thời hạn ( một hôm nọ ). Giống như ở truyện cổ tích, tính phiếm chỉ trong truyện cười giúp tăng cường tính khái quát, ý nghĩa mà truyện phản ánh mang tính thông dụng ở nhiều vùng, nhiều đối tượng người dùng chứ không riêng gì ở địa phương nào. Tên Cải, Ngô cũng là một cách nói thực ra không mang tính xác lập .Sự việc được kể rất ngắn gọn : “ Cải với Ngô đánh nhau, rồi mang nhau đi kiện. Cải sợ kém thế, lót trước cho thầy lí năm đồng. Ngô biện chè lá những mười đồng ”. Diễn biến diễn biến đã lộ ra trường hợp có yếu tố, buộc người nghe phải chụ ý xem trong trường hợp này thì một thầy lí nối tiếng xử kiện giỏi sẽ xử vụ kiện này thế nào .Khi xử kiện, thầy lí cho Ngô thắng, còn Cải bị đánh mười roi. Vì đã lo lót thầy trước và được thầy nhận lễ, nên Cải bị giật mình, lâm vào tình thế bị động trước lời phán xét của thầy lí. Sự giật mình ấy bộc lộ ở việc “ Cải vội xoè năm ngón tay, ngẩng mặt nhìn thầy lí khẽ bẩm : Xin xét lại, lẽ phải về con mà ! ”. Lời nói của Cải chứng tỏ Cải tin mình sẽ được xử thắng vì theo Cải, lẽ phải được xem xét bằng tiền. Cải đã đưa ra một “ ám hiệu ” là năm ngón tay, cái nhìn và lời nhắc khẽ để nhắc nhở thầy lí về hành vi biện lễ của mình .Đến đây xích míc tăng đến cao trào bởi Cải đã có vẻ như muốn lật bài ngửa. Nếu như vậy thì thầy lí sẽ xử sự thế nào ?Thật giật mình, đáp lại hành vi kì quặc của Cải là hành vi cũng kì quặc của thầy lí. Sự phối hợp giữa lời nói và động tác của hai nhân vật tạo nên một tín hiệu đặc biệt quan trọng, một thứ “ mật ngữ ”. Lời được phát ngôn công khai minh bạch cho tổng thể mọi người cùng nghe. Mật ngữ ( động tác xoè ngón tay ) thì chỉ hai người trong cuộc biết rõ “ ý tại ngôn ngoại ”. Hành động kì quặc đó được “ giải thuật ” bởi lời nói của thầy lí kèm theo hành vi : “ Thầy lí cũng xoè năm ngón tay trái úp lên trên năm ngón tay mặt, nói : Tao biết mày phải … nhưng nó lại phải … bàng hai mày ! ” .Giữa ngón tay – tiền – lẽ phải có mối liên hệ mật thiết. Ngón tay biểu lộ số lượng tiền, tiền để đo lẽ phải. Theo cái lí của thầy lí thì lẽ phải là tiền, được đo bằng tiền. Tiền quyết định hành động lẽ phải, tiền nhiều thì lẽ phải nhiều, tiền ít thì lẽ phải ít. Giá trị tố cáo của truyện cười chính là ở chỗ đó. Trong xã hội mà mọi thứ được đo bằng tiền thì thử hỏi công lí sống sót ở đâu ?Một thầy lí nổi tiếng xử kiện giỏi mà còn như vậy. Thầy ăn của đút cả hai phía, “ đục nước béo cò ”, “ đòn xóc hai đầu ” mà lại trắng trợn công khai minh bạch trước công đường với lời nói và hành vi nực cười. Thầy lí đại diện thay mặt cho những kẻ có quyền thế, “ cầm cân nảy mực ” trong làng hiện ra là kẻ ăn của đút trắng trợn. Nghệ thuật chơi chữ được bộc lộ qua chữ phải : “ Tao biết mày phải … nhưng nó lại phải … bàng hai mày ! ” .Phải là tính từ chỉ đặc thù thì ở đây lại được khôn khéo chuyển nghĩa sang từ chỉ số lượng, vì đằng sau lẽ phải, cái đong đếm lẽ phải là tiền “ mày phải … nhưng nó lại phải … bằng hai mày ! ” .

Cả ba nhân vật trong truyện đều là nhân vật gây cười. Lí trưởng là đối tượng bị đả kích còn Ngô và Cải cũng là nhân vật bị phê phán. Cải và Ngô tuy là nạn nhân nhưng là những kẻ tiếp tay cho việc làm đổi thay công lí, nhập nhằng đen trắng bàng việc đút lót cửa sau.

Xem thêm: Truyện Ngụ Ngôn Việt Nam

b ) Đặc điểm về thẩm mỹ và nghệ thuậtVề cơ bản giống truyện Tam đại con gà nhưng ngắn gọn hơn, giàu kịch tính hơn. Tính cách nhân vật lí trưởng được giấu kín, chỉ thể hiện ở cuối truyện, tăng tính giật mình .Sự kết họp giữa hành vi và ngôn từ nhân vật, lối chơi chữ tạo nên trường hợp gây cười .

Source: https://ahayne.com
Category: Truyện Cười-Truyện Ngụ Ngôn

--------↓↓↓↓↓↓--------

Tặng bạn Mã Giảm Giá Lazada, Shopee, Tiki hôm nay

Công cụ Mã Giảm Giá của Ahayne được cập nhật Mã Giảm Giá mới liên tục và ngay lập tức từ các sàn thương mại điện tử uy tín. Sử dụng cực dễ dàng, bạn không cần phải copy và dán thủ công Mã Giảm Giá như trước kia nữa.

Cách 1: Nhấn vào "Lấy code" và "Sao chép", hệ thống sẽ tự động chuyển bạn đến trang Lazada/Shopee/Tiki và lưu mã vào tài khoản của bạn. Mã Giảm Giá sẽ TỰ ĐỘNG áp dụng trực tiếp khi bạn đặt mua hàng.
Cách 2 (chỉ cho sàn Shopee): Gõ tên sản phẩm hoặc dán link sản phẩm vào ô bên dưới, Ahayne tìm giúp bạn Mã Giảm Giá phù hợp. Thực hiện tiếp các bước như ở Cách 1 để lưu mã giảm giá vào tài khoản Shopee của bạn
Các mã giảm giá đều có giới hạn về số lượng và thời gian cũng như sẽ có điều kiện áp dụng cho từng sản phẩm đi kèm, bạn lưu ý dùng sớm nhất có thể để không bỏ lỡ nhé.
Nên chọn các mã giảm giá có điều kiện "áp dụng toàn sàn", "áp dụng toàn ngành hàng", "áp dụng cho tất cả các sản phẩm"... như vậy bạn hoàn toàn yên tâm là 100% sẽ được giảm giá khi mua bất cứ sản phẩm nào.Thường xuyên ghé ahayne trước khi mua sắm, để săn được mã giảm giá ưng ý nhé.

---↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓↓---